Zelf Afwaszeep Blokken Maken: Een Stap-voor-Stap Gids

Dit is een vrij lange blog post geworden omdat ik het belangrijk vond om te delen hoe je veilig met loog kon werken. Als je dit al weet. Ga naar het recept.

Hoe Duurzaam Afwassen

Inmiddels zou je moeten weten dat afwassen milieuvriendelijker is dan het gebruik van papieren wegwerpborden (omdat deze veel water nodig hebben om te produceren). Maar is het mogelijk om uw afwasroutine milieuvriendelijker te maken? Tuurlijk! Hieronder lees je enkele tips om je op weg te helpen.

Vaatwasser

Een vaatwasser is ongeveer 3,5 keer zuiniger met water dan met de hand afwassen. Dus als je het geld en de ruimte hebt voor een vaatwasser, is het zeker een goede investering om water (en tijd) te besparen. Je zou denken dat een vaatwasser helemaal volloopt met water, of een constante stroom vers water spuit. Maar dit is niet het geval. Vaatwassers gebruiken tegenwoordig veel pompen, filters en sprays die water hergebruiken tijdens het schoonmaken. Schoon water wordt alleen gebruikt aan het begin van de vaatwas en voor de laatste spoeling. Tijdens het wassen wordt het water gefilterd en verwarmd voor maximale reiniging (en water efficiëntie).

Ondanks dat ik een vaatwasser heb, doe ik ook dagelijks de afwas met de hand. Potten en pannen was ik met de hand omdat het hun levensduur verlengt. Net als bij sommige van de luxe keukenmessen die we hebben. Ook worden sommige houten keukenbenodigdheden met de hand gewassen. Lees hier meer tips over water besparen.

Spons/borstel

Tegenwoordig zijn er verschillende duurzame opties als alternatief voor de plastic borstels en sponzen die we vroeger hadden. Een houten borsteltje is ideaal voor die kleine glaasjes waarin je met een sponsje tot op de bodem kunt komen. Een luffa of een kokosnoot scrub pad is een geweldige composteerbare spons. Dit bespaart je niet alleen veel plastic, maar ze gaan ook langer mee in vergelijking met hun plastic tegenhanger, waardoor je op de lange termijn geld bespaart. Zoals ik al zei, zijn deze type sponzen composteerbaar waardoor ze dus een afval achter laten als je ‘op’ zijn aangezien ze in de composteerbak kunnen.

Gebruik minder water

Als ik de afwas met de hand doe, wil ik voorkomen dat de gootsteen volledig met water wordt gevuld. Dat doe ik door de grootste pan die ik die dag gebruikte als spoelbak te gebruiken en in die pan doe ik de afwas. Hierdoor bespaar ik veel water en ik vind het makkelijker om mee te werken als ik naast de pan afspoel. Vang ook het koude ‘afvalwater’ op en gebruik het water om de planten water te geven.

Waarom een afwaszeep blok?

Plastic afval is een van de grootste problemen die onze wereld tegenwoordig heeft. Het bedreigt de gezondheid van klimaat, oceaan, dieren en mensen. Het is schokkend om te weten dat tot nu toe meer dan 200 verschillende diersoorten (variërend van schildpadden tot zeehonden tot vogels) ons plastic afval hebben geconsumeerd.

Gelukkig zijn we ons meer bewust geworden van de dreiging van plastic voor eenmalig gebruik en zijn we steeds meer bereid om hier iets aan te doen.

Afwasmiddel is een van de plastic flessen die voor veel verpakkingsafval zorgen. Naarmate onze bevolking groeit, hebben we meer behoefte aan schoonmaakmiddelen en daarom hebben we meer huishoudelijke producten nodig, waaronder afwasmiddel. Helaas komt deze zeep vaak in een plastic fles en hoewel we steeds beter worden in het recyclen van plastic, werd in 2018 slechts ongeveer 8% van ons plastic afval gerecycled.

Zeker als je weet dat in 2018 27 miljoen ton plastic op stortplaatsen belandde. Deze plastics werden niet gerecycled maar verbrand. Dus bij het gebruik van een blok vaste afwaszeep voorkomen we dat een beetje van dit plastic wordt verbrand.

Chemicaliën in vloeibare afwasmiddel

Naast hun plastic verpakking bevatten vloeibare afwasmiddelen ook veel verschillende chemicaliën. Een van die chemicaliën kan Sodium Laureth Sulfate of SLES zijn. Dit wordt voornamelijk gebruikt als schuimmiddel dat door vet kan dringen en het is een oppervlakte reiniger die veel in de keuken gebruikt wordt. SLES kan echter worden opgenomen door huidcellen, wat kan leiden tot huiduitslag en allergische reacties als je huid daar vatbaar voor is. Daarnaast is het in laboratoriumtests bekend dat het schadelijk is voor het waterleven

Dinatrium EDTA is een andere chemische stof die vaak wordt gebruikt in afwasmiddelen. Hoewel het op zichzelf niet giftig is, kan het de penetratie van andere chemicaliën die in afwasmiddel worden gebruikt, verbeteren.

Naast deze chemicaliën worden ook andere geur- en kleurstoffen gebruikt die niets toevoegen aan de functionaliteit van het eindproduct. Het is gewoon fijn voor de zintuigen, terwijl het de reinigende eigenschappen niet verhoogt.

Dus, wat kunnen we doen om plastic en chemicaliën voor onze afwas te vermijden? We maken onze eigen afwaszeep.

Hoe te werken met loog

Als we zeep willen maken, moeten oliën worden geëmulgeerd met loog, omdat dit het verzepingsproces in gang zet. Veiligheid is erg belangrijk tijdens dit proces omdat we werken met loog, een potentieel gevaarlijke chemische stof. Natriumhydroxide of loog is een anorganische verbinding die vaak wordt aangetroffen in afvoerreinigers. Natriumhydroxideloog is erg bijtend en kan onze huid verbranden. Om ongelukken te voorkomen, moet voor onze veiligheid moeten we op de juiste manier met natriumhydroxide omgaan. Omdat loog echter zeer schadelijk kan zijn voor onze gezondheid, is het belangrijk om alle veiligheidsmaatregelen te nemen bij het maken van koude proceszeep.

Natriumhydroxide is verkrijgbaar in verschillende vormen, zoals vlokken, korrels of poeder. Om zeep te maken, wordt loog toegevoegd aan (gedestilleerd) water. Het natriumhydroxide lost op en er ontstaat een loogoplossing. Door water en loog te mengen ontstaat er een exotherme reactie waardoor de temperatuur stijgt. De oplossing kan erg heet worden en er kunnen ook dampen ontstaan die niet ingeademd mogen worden.

Werkplek

De plek waar je je loogoplossing mengt, moet goed geventileerd zijn om te voorkomen dat je loogdampen inademt. Buiten mengen is een optie maar in Nederland regent het mij te vaak. Ik maak mijn loogoplossing onder de afzuigkap van mijn fornuis. Voordat ik begin zet ik deze op de maximale stand zodat de dampen snel verdwijnen. Houd kinderen, huisdieren en andere afleidingen uit de buurt van je zeepruimte om ongelukken te voorkomen

Voeg altijd loog toe aan water (nooit water aan loog!): De eerste stap bij het mengen van loog is het afmeten van de juiste hoeveelheid. Weeg dit secuur af en denk niet ‘dit is wel goed genoeg’ want je wilt zo nauwkeurig mogelijk zijn. Weeg zowel water als de loog in verschillende bekers.

Voeg langzaam je loog toe aan het water. Voeg nooit water toe aan je loog. Dit komt omdat de eerste waterdruppels die de loog aanraken direct beginnen te koken, wat resulteert in spatten en in het ergste geval een uitbarsting van loog.

Een populair rijm voor nieuwe zeepmakers: “It’s smarter to add lye to water! Add water to lye and you may die!” Het is een beetje extreem, maar het is wel nuttig.

De juiste meng bekers:

Omdat natriumhydroxide erg bijtend is, moet je de juiste apparatuur gebruiken. De maatbeker moet van stevig en hittebestendig plastic of glas zijn. Ik raad het gebruik van metaal niet aan, omdat de oplossing erg heet kan worden en loog kan reageren met sommige metalen en een gevaarlijke reactie kan veroorzaken (aluminium en tin staan hier bekend om). Voor de zekerheid, vermijd gewoon metalen containers en zoek een stevige plastic maatbeker in de kringloopwinkel die je alleen gebruikt voor het maken van loog.

Tegenwoordig gebruik ik glazen laboratoriumapparatuur om de oplossing te bereiden. Ik wil extra veilig zijn, dus ik plaats deze glazen beker in een plastic beker voor het geval er gemorst wordt.

Veiligheidsuitrusting

Bij het werken met loog moet je jezelf beschermen. Dit is inclusief een veiligheidsbril, handschoenen, lange mouwen en een lange broek. Door je huid te bedekken, wordt deze beschermd tegen druppels loogoplossing die rond kunnen spatten bij het bereiden van de loogoplossing. Sommige zeepmakers dragen een mondmasker tijdens het bereiden van de loog om te voorkomen dat ze dampen inademen. Als je lang haar hebt, doe dan alles uit de weg in een haarelastiekje.

Als je loog op je huid krijgt

Volg de instructie van het het veiligheidsinformatieblad (Material Safety Data Sheet) door alle verontreinigde kleding uit te doen als je huid in contact komt met loog en spoel onmiddellijk met veel water gedurende ten minste 15 minuten. Zoek daarna medische hulp. Als het in contact komt met de ogen, onmiddellijk spoelen met water gedurende tenminste 15 minuten en medische hulp inroepen. Bij inademing in de frisse lucht brengen.

Opmerking: gebruik geen azijn bij gemorste loog, omdat dit een chemische reactie veroorzaakt die het erger kan maken.

Dus nu we weten hoe we veilig met loog kunnen werken, is het tijd om zeep te gaan maken.

Hoe maak je een afwaszeep blok

Ingrediënten

Er zijn slechts 3 ingrediënten nodig om deze vaste afwaszeep te maken: kokosolie, gedestilleerd water en natriumhydroxide.

In het recept in de video hierboven gebruik ik:

290 gram Kokosolie
110 gram Gedemineraliseerd water
52 gram loog

Berekend op 2% supervet. Ik gebruik SoapCalc om te meten hoeveel water en loog ik nodig heb.

Apparatuur

Veiligheidsspullen
Kunststof maatbekers of glazen bekers.
Roergereedschap (glas of plastic) (ik gebruik glazen staafjes)
Digitale schaal
Staafmixer
Spatel
Siliconen mal naar keuze

Instructies:

Stap 1:

Meet alle 3 de ingrediënten zorgvuldig af in 3 aparte glazen of plastic bakjes. Doe dit op een nauwkeurige digitale weegschaal.

Stap 2:

Bereid een plek voor om je loogoplossing te maken. Ik doe dit op het fornuis (dat ik NIET ga gebruiken) zodat ik onder de afzuigkap kan werken.

Stap 3:

Trek alle veiligheidsuitrusting aan.

Stap 4:

Voeg langzaam en voorzichtig het natriumhydroxide toe aan het gedestilleerde water. Blijf roeren tot alles is opgelost. Voorzichtig, want deze oplossing kan erg heet worden.

Stap 5:

Laat de loogoplossing even afkoelen tot de beker warm maar niet meer heet is. Hoe koeler, hoe beter, want dit is gemakkelijker om mee te werken.

Stap 6:

Smelt de kokosolie in een plastic of glazen bak. Zorg ervoor dat het groot genoeg is voor het hele zeep mix en laat wat extra ruimte over om te mengen.

Stap 7:

Voeg de afgekoelde loog toe aan de gesmolten kokosolie.

Stap 8:

Gebruik je staafmixer om goed te mixen.

Stap 9:

Mix tot er een spoor ontstaat (trace)

Stap 10:

Giet het zeep mix in je zeepvorm.

Stap 11:

Haal de zeep na 24 uur uit de vorm.

Stap 12:

Zet je zeep minimaal een week op een koele, droge plaats om uit te harden.

Wat is trace?

Zeepmakers gebruiken de term 'come to trace' om de consistentie van het zeepmix te beschrijven. Wanneer de zeep trace-baar is, betekent dit dat deze klaar is om in mallen te worden gegoten.

Maar wat betekent dat? Coming to trace betekent dat het verzepingsproces van de zeep is begonnen en dit kun je zien, het spoor. Wanneer een zeep dikker begint te worden en verandert van helder en zeer vloeibaar naar meer ondoorzichtig en dikker (de zeep moet in een dikke stroom uit je staafmixer komen in plaats van druppels en de bovenkant van je mix moet een beetje zijn vorm behouden, het moet een spoort trekken) heb je trace bereikt. Het moeilijke is dat dit geen exacte wetenschap is en hoe meer je zeep maakt, hoe beter je hier gevoel voor krijgt.

Ook kan het niveau van trace verschillen, wat afhangt van de oliën die je hebt gebruikt om je zeep te maken en van de temperatuur van je loog en oliën. Hoe warmer je zeepmix, hoe sneller je zeep gaat traces, aangezien warmte het verzepingsproces van je mix versnelt.

Door je mix te mengen tot het een zwaar spoor bereikt (een hele dikke mix), kun je zeep in verschillende kleuren aanbrengen, omdat het zijn vorm behoudt om extra lagen te ondersteunen. Terwijl een dunner spoor de voorkeur heeft als je een zeepvorm hebt die veel details heeft met kleine spleten die moeten worden gevuld.

Hoe de zeep te gebruiken?

Nadat je een paar weken geduldig hebt gewacht tot de zeep hard is geworden, kun je hem eindelijk op je afwas gebruiken.

Je kunt geen sopje maken met een vaste afwaszeep zoals je zou doen met vloeibare afwaszeep. We moeten deze zeep dus een beetje anders gebruiken.

Ik maak mijn luffaspons nat en schrob over mijn afwasblok om de spons lekker zeepachtig te krijgen. Wanneer je dit voor het eerst doet met nieuwe zeep, kan dit wat langer duren. Ik maak een bord of pan (of wat je maar wilt schoonmaken) nat en gebruik de spons om het oppervlak schoon te maken. Als het voldoende schoon is, spoel ik het af en droog ik de afwas met een handdoek.

Hoe te bewaren?

Om zo lang mogelijk van je zeep te genieten, bewaar je de afwaszeep droog als je hem niet gebruikt. Als je het in een bakje naast je gootsteen bewaart (zoals ik), giet dan alle overtollige vloeistof af na het afwassen om te voorkomen dat je bar zompig wordt.

Essentiële oliën

Ik heb geen essentiële oliën gebruikt in dit recept en dit is geen toeval, want ik ben om twee redenen geen fan van essentiële oliën.

De eerste is dat de productie van essentiële oliën extreem verspillend is. Er is bijvoorbeeld er zijn ongeveer 242.000 rozenblaadjes nodig om ongeveer 5 ml essentiële rozenolie te produceren.

Terwijl er duurzamere alternatieven zijn ontdekt voor de productie van essentiële citrusolie, waarbij ze fruitafval gebruiken voor de productie van essentiële olie, zijn meeste productie van essentiële oliën is extreem verspillend.

De tweede reden waarom ik geen fan ben, is het feit dat het plantaardig materiaal varierende actieve componenten heeft, afhankelijk van het seizoen, het klimaat en zelfs landbouwpraktijken. En er is ook het afbraakproces afhankelijk van de leeftijd van de essentiële olie. Dit alles kan resulteren in verschillende eigenschappen van de essentiële olie bij elke nieuwe batch die je koopt. Daarom is het zelfs mogelijk om een huidreactie te hebben op de ene batch, terwijl de vorige batch goed was. Om al deze inconsistenties te vermijden, vermijd ik het gebruik van essentiële oliën.

Niet geschikt voor haar

Dit blok zeep is ontworpen met het doel om de afwas te doen. Dit betekent dat deze zeep erg hard (stevig) is met zeer goede reinigende eigenschappen. Dit heeft als nadeel dat het een beetje drogend is waardoor het niet geschikt is om je haar mee te wassen.