Siliconen uitgelegd: Van gebruik tot veiligheid

Valinda
8 apr 2022
6 minuten om te lezen

Bijgewerkt op: 29 apr

We zijn ons allemaal bewust van het verschrikkelijke effect dat plastic heeft op ons milieu. We zijn dus op zoek naar alternatieven. In kleding kan polyester worden vervangen door katoen of bamboe en je plastic keukengerei kan vaak worden vervangen door hout. Maar niet elk plastic item is even makkelijk te vervangen door een duurzaam alternatief. Zeker als je wilt dat iets flexibel blijft. Daarom wordt siliconen vaak genoemd als duurzaam alternatief voor plastic, maar is dit ook zo? Laten we dat van dichterbij bekijken.

Hoe wordt siliconen gemaakt?

Silicone is een polymeer gemaakt van siloxaan waardoor polysiloxaan ontstaat. Meestal zijn dit kleurloze rubber of olieachtige stoffen. Ze hebben een veelvoud aan toepassingen, waaronder; afdichting middelen, lijmen, smeermiddelen, medicijnen, kookgerei, thermische isolatie en elektrische isolatie. Ze zijn er ook in veel verschillende vormen, zoals siliconenolie, siliconenvet, siliconenrubber, siliconenhars en siliconenkit.

De eerste stap bij het maken van siliconen is door silicium te isoleren van silica. Dit gebeurt door een grote hoeveelheid kwartszand te verhitten tot 1800˚C. Het resultaat is puur, geïsoleerd silicium. Na afkoeling wordt dit vermalen tot poeder. Methylchloride wordt aan het poeder toegevoegd en het mengsel wordt opnieuw verwarmd waardoor methylchloorsilaan wordt gevormd. Omdat dit laatste een mengsel is van verschillende componenten, moeten deze worden gescheiden om siliconen te extraheren. Met behulp van een destillatie methode wordt polydimethylsiloxaan geïsoleerd, het hoofdbestanddeel van siliconen.

Wordt siliconen duurzaam geproduceerd?

De productie van siliconen is erg goedkoop en snel, maar zoals je zojuist hebt gelezen, moeten extreem hoge temperaturen worden gecreëerd, dus hoewel dit een erg goedkoop proces is, heeft het een enorme ecologische voetafdruk. Het creëren van deze extreem hoge temperaturen vereist enorme hoeveelheden energie en omdat het meerdere keren wordt verwarmd, neemt de benodigde hoeveelheid energie met elke stap toe.

Laten we de hoeveelheid brandstof niet vergeten die nodig is om al dit zand naar de fabrieken te transporteren. Dus nee, de productie van siliconen is niet erg milieuvriendelijk.

Is siliconen plastic?

Nee, siliconen is geen plastic omdat plastic een heel andere grondstof heeft. Plastic is volledig door de mens gemaakt van aardolie, terwijl siliconen ook door de mens zijn gemaakt, maar ligt dichter bij zijn oorspronkelijke grondstof, kwartszand.

Het eindproduct kan overeenkomsten vertonen met plastic in eigenschappen en functies zoals transparantie, flexibiliteit en water- en temperatuurbestendigheid. Siliconen zijn echter veel veerkrachtiger vanwege de structuur, waardoor het langer meegaat dan het plastic. Dus de doeleinden van beide zijn ook totaal verschillend. Siliconen zijn vaak gemaakt om lang mee te gaan (omdat het zo veerkrachtig is), terwijl plastic (te vaak) wordt gebruikt voor producten voor eenmalig gebruik.

Dus hoewel siliconen milieuvriendelijker zijn in vergelijking met plastic omdat het gemaakt is om lang mee te gaan, terwijl plastic dat vaak niet is, is het productieproces erg vervuilend. In vergelijking met plastic voor eenmalig gebruik is het zeker een duurzamere optie en ook nog eens zeer budgetvriendelijk.

Is siliconen biologisch afbreekbaar?

We weten dat plastic het grote nadeel heeft dat het uiteenvalt in microplastics in plaats van dat het daadwerkelijk degradeert. Voor siliconen is het afbraakproces compleet anders. Zoals je hieronder zult lezen, is siliconen een zeer resistent materiaal. Het kan extreme kou en hitte aan zonder veel verandering van het materiaal. Het heeft ook een grote weerstand tegen UV- en ozonafbraak. Dit betekent dat het niet biologisch afbreekt onder UV-licht of zonlicht zoals plastic dit kan.

Hierdoor lijkt het dat silicium niet biologisch afbreekt. Onderzoek heeft echter aangetoond dat siliconen in de bodem van nature afbreken. In de bodem van dit onderzoek worden siliconenpolymeren afgebroken tot dimethylsilaandiol.

Dit is ook een verbinding die van nature in de bodem kan worden afgebroken.

Opgemerkt moet worden dat dit onderzoek is gedaan met zeer lage concentraties vloeibare siliconen, wat niet betekent dat je (kapotte) siliconen bakjes biologisch afbreken in je compostbak, aangezien er meer onderzoek naar dit onderwerp moet worden gedaan.

Ook is er (nog) geen onderzoek gedaan naar de biologische afbreekbaarheid van siliconen in oceaanwater, maar aangezien siliconen bekend staat als zeer waterbestendig, denk ik niet dat siliconen biologisch afbreekbaar zijn in oceaanwater.

Is siliconen recyclebaar?

Siliconen is een vrij nieuw materiaal dat verschilt van alle andere materialen die we kennen. Het is gemaakt van verschillende bronnen en krijgt daarom ook een andere behandeling als het aan het einde van zijn levenscyclus is.

Er zijn speciale recyclingprogramma's speciaal voor siliconen gemaakt, omdat het zo'n uniek materiaal is. Het proces zelf is vrij eenvoudig.

Het recyclingproces voor siliconen begint met het vermalen of afscheuren van het siliconenmateriaal. De versnipperde siliconenkorrels worden vervolgens in een voorbereide vorm gegoten. Er moet verse siliconen worden toegevoegd om ervoor te zorgen dat de deeltjes aan elkaar hechten. Het gecreëerde eindproduct wordt vervolgens gebruikt om kookvormen, versnipperde speelplaatsmulch of waterbestendige isolatie te maken.

Is siliconen giftig?

Er is veel onderzoek gedaan naar siliconen, maar dit gaat vooral over de veiligheid van siliconen in borstimplantaten. Gelukkig vond ik 2 relevante en recente artikelen over het gebruik van siliconenrubber bakvormen waarin werd getest of deze vormen bij gebruik giftige stoffen afgeven. Hoewel het onderzoek aantoont dat siliconen stabiel zijn, zijn ze niet volledig inert. Dit betekent dat er een kans op lekken bestaat.

De eerste studie deed onderzoek naar bakvormen van siliconenrubber onder extreme omstandigheden, zoals bakken bij 175 °C, magnetron bij 800 W en invriezen bij -18 °C. Ze ontdekten dat het percentage vluchtige organische stoffen ongeveer 2,5% hoger was dan aanbevolen in de aanbevelingen voor materialen die in contact komen met levensmiddelen. Ze vonden 18 verschillende soorten siliconenoligomeren, wat aangeeft dat de onderzochte bakvormen van siliconenrubber slecht gehard materiaal is.

Dit tweede onderzoek heeft aangetoond dat octamethylcyclotetrasiloxaan, decamethylcyclopentasiloxaan en dodecamethylcyclohexasiloxaan migratiegedrag vertonen in bakvorm van siliconenrubber bij gebruik bij 175 °C gedurende 30 minuten. Dit was echter niet het geval wanneer een cake werd gemaakt die zuivelproducten bevatte, waaronder melk en melkpoeder.

Dit bevestigt wat werd gevonden in een andere studie waar ze de afgifte van siloxanen uit 2 producten, siliconen spenen en bakvormen, bestudeerden en of ze siloxanen vrijgaven in melk, babyvoeding en een oplossing van alcohol en water. Na zes uur kwam er niets vrij in de melk of babyvoeding, maar na 72 uur in de alcoholoplossing werden meerdere siloxanen gedetecteerd. Opgemerkt moet worden dat het bekend is dat siloxanen verband houden met kankers en potentiële hormoonontregelaars zijn.

Beide studies geven aan dat siliconen bakvormen verbindingen in het voedsel afgeven wanneer de vormen onder de gegeven omstandigheden worden gebruikt. Dit is voor mij een reden om siliconen artikelen te vermijden die gemaakt zijn om langer te gebruiken zoals in een oven. De siliconen mallen die ik heb, gebruik ik voor het maken van huid- en haarverzorgingsproducten zoals lotion bars, shampoo bars en conditioner bars. Ook zijn sommige van mijn keukengerei gemaakt met siliconen zoals mijn spatels, maar nogmaals, deze zijn niet lang in contact met warm voedsel voor een lange tijd.

Tips om siliconen artikelen veilig te gebruiken

Kies siliconenproducten van de hoogst mogelijke kwaliteit. Dit zou idealiter "medische kwaliteit" moeten zijn, maar "voedselkwaliteit" is in de meeste gevallen nog steeds voldoende. Als er geen kwaliteit bij het product wordt vermeld, is dit een beetje een rode vlag, maar neem altijd contact op met de fabrikant om zeker te zijn. Hogere siliconenkwaliteit vermindert de kans op lekken van chemicaliën. Iets wat je zou willen vermijden voor bijvoorbeeld je menstruatiecup.

Een siliconenproduct kan getest worden op chemische vulstoffen. Doe dit door een plat oppervlak te wringen of te knijpen om te zien of er witte substantie doorschijnt. Als je iets wits ziet, is er waarschijnlijk een vulmiddel gebruikt. Zuivere siliconen mogen onder druk niet van kleur veranderen. Als er een vulmiddel aanwezig is, is het product waarschijnlijk niet gelijkmatig hittebestendig en kan het een geur afgeven aan je voedsel.

Het belangrijkste is dat je vaak geen idee hebt wat dit vulmiddel is en dat het onbekende chemicaliën in je voedsel kan lekken.

Speenjes van flesjes en fopspenen moeten veilig zijn. Het wordt geadviseerd om ze niet in de vaatwasser te doen, omdat siliconen bij verhitting vluchtige stoffen kunnen afgeven. Ze moeten ook worden vervangen als ze troebel worden of versleten zijn. Idealiter zouden ze veel eerder moeten worden vervangen, zoals elke zes tot acht weken. Natuurlijk rubber is ook een goed alternatief, maar je kind mag natuurlijk niet allergisch zijn voor natuurrubberlatex.

In je keuken om te koken, kunt je siliconen vermijden door kookgerei te kiezen dat is gemaakt van glas, keramiek en roestvrij staal. Hoewel siliconen de beste optie zijn voor kookgerei met antiaanbaklaag.

Ander keukengerei zoals siliconen ovenwanten, spatels, lepels, spatbeschermingen en pannenlappen zouden geen probleem moeten zijn, omdat ze slechts een minimale tijd in contact komen met voedsel. Ik probeer echter langdurig direct gebruik van siliconen op het voedsel dat ik bereid te vermijden.